Een memorabele speech van Zelda La Grange, de PA van Nelson Mandela, zette mij aan het denken over de invloed van degene voor wie je werkt als personal assistant. Doet goed voorbeeld goed volgen? Zoals bij Nelson Mandela en zijn PA. Of kan het ook andersom? Wanneer je werkt voor een directeur die het met integriteit niet zo nauw neemt.
Die laatste vraag houdt mij al lange tijd bezig. Met de vele zakelijke schandalen die sinds het begin van de 21e eeuw de revue passeren, moet er toch wel eens een assistant hebben gedacht, gezien, gehoord, gevoeld dat er niets niet goed lijkt te gaan? Het heeft mij steeds verbaasd.
De rol van assistant is natuurlijk een andere dan die van de bestuurder. Je stelt je in dienst van die persoon. Die dienstbaarheid is echter anders dan vroeger. Je bent weliswaar zijn ‘alter ego’. Je weet – zeker na een aantal jaren – feilloos in te schatten hoe hij/zij ergens over denkt, wat je alvast kunt regelen of voor hem/haar kunt uitzoeken. Vaak ben je bij meetings met de commissarissen of de aandeelhouders. Je weet hoe hij/zij omgaat met de vragen van de Ondernemingsraad. En hoe hij/zij zich gedraagt naar de medewerkers en collega-bestuurders. De samenwerkingsband met jouw bestuurder is hecht en jouw loyaliteit staat voorop. Steeds vaker wordt echter van jou verwacht dat je ook het belang van de organisatie bewaakt, samen met jouw bestuurder. Neem je ruimte voor jouw inbreng of ben je alleen maar dienstbaar zonder kritische blik? Zie jij jouw bestuurder als rolmodel om ook jezelf te ontwikkelen?
Tegen iemands hart praten
Zelda La Grange was nog jong toen ze, als blanke Afrikaanse, werd gevraagd om voor de nieuwe – zwarte – president Nelson Mandela te werken als PA. De bijzondere eigenschap van Mandela was om iedereen in zijn omgeving te behandelen als gelijke, zelfs een blanke vrouw die is opgevoed met de gedachte dat zwarte mensen criminelen zijn. Hij sprak haar taal, letterlijk haar moedertaal Afrikaans, bij hun eerste ontmoeting. “De manier waarop je iemand tegemoet treedt, bepaalt hoe hij jou behandelt”, leerde Mandela haar. “Als je iemand in zijn eigen taal aanspreekt, dan praat je tegen zijn hart.” Zelda leerde ook zijn taal spreken. Tijdens hun samenwerking die 19 jaar duurde tot aan de dood van Mandela in december 2013 leerde Zelda dat een goede werkethiek betekent: discipline in het werk, loyaliteit, betrouwbaarheid, consistentie, integriteit en eerlijkheid. Vijf minuten te laat komen vatte Nelson Mandela op als gebrek aan respect voor hem. Haar boek “Goedemorgen, mijnheer Mandela” met memoires over haar functie als PA was de leidraad voor haar presentatie op de conferentie van de netwerkorganisatie IMA (International Management Assistants) over “Business Ethics & Integrity”, op 29 september in Den Haag.
Niet eerder las ik een boek over het werk van een PA die zo’n markante persoon ondersteunde. In de afgelopen jaren dat ik voor uiteenlopende bestuurders heb gewerkt (en nog steeds) heb ik ook veel geleerd van de inside kijk die ik heb in hun manier van werken en hun persoonlijke leven. En ja, net als bij Zelda Lagrange, ontstaat dan soms een vriendschap. Ik noem dat altijd “Working Friendship”, zoals ik ook zakelijke vriendschappen heb gesloten met andere assistants of collega’s. Zelda schrijft zelfs dat ze is gaan houden van Nelson Mandela.
Blijven ontwikkelen
Toch zie ik een “Working Friendship” niet als resultaat van het simpele feit dat je werkt voor een markante en bekende bestuurder. Onlangs publiceerde Lucy Brazier, uitgever van een internationaal magazine voor assistants, vol trots een ‘post’ op LinkedIn dat ze 7 top assistants had geïnterviewd. Ze bleken allemaal te werken voor wereldberoemde personen. Zo werkt dat niet. Je bent geen top assistant omdat je voor een topbestuurder werkt. Een assistant is zo beroemd als haar directeur of publieke persoon mede door haar eigen stempel die ze op die samenwerking drukt. En het vermogen om je persoonlijk te blijven ontwikkelen. Door steeds jezelf af te vragen of je het ook zo zou doen. Of jij je in jouw rol kan identificeren met de rolopvatting van jouw bestuurder en de gevolgen daarvan voor de organisatie. Als de rol van jouw bestuurder een moreel dilemma voor jou oplevert zou je bij jezelf te rade moeten gaan. Bijvoorbeeld als je dingen tegenkomt die strijdig zijn met jouw integriteit. Het vraagt soms om moed om een dilemma te bespreken, zelfs met jouw eigen bestuurder. Dienstbaarheid ten gunste van de gehele organisatie staat voorop. Dit is ook de boodschap van het internationale onderzoek naar professionele dilemma’s van assistants dat ik tijdens diezelfde conferentie van IMA mocht aankondigen. De website Dilemma-Assist die ik met Ingrid de Jong heb opgezet, vormt de basis voor dit onderzoek dat we samen met IMA houden. Eind dit jaar weten we de uitkomst.
Zelda Lagrange heeft laten zien dat haar ideeën die zij als kind meekreeg door Nelson Mandela zijn omgebogen. Mandela daarover: “Het is makkelijker om anderen te veranderen dan om jezelf te veranderen.” Hij was haar inspirator en mentor. Na zijn dood is het haar missie om de waarden van Mandela verder uit te dragen. Het sterkt haar in de overtuiging dat je je ook als assistant moet blijven ontwikkelen om die “Working Friendship” in stand te houden.
