Avondmaal in Emaüs
Het kerstdiner eens beginnen met een mooi gedicht? Het gedicht “Tafelgenoten” van Ramsey Nasr werd onlangs voorgedragen in een lezing in Galerij Prins Willem V bij het 15e eeuwse schilderij Ecce Homo van Andrea Mantegna. Een treffende tekst als afsluiting van een roerig jaar.
Schilderkunst door de eeuwen heen reflecteert perfect wat mensen bezig hield. Een collegereeks kunstgeschiedenis die ik afgelopen maanden volgde, opende een nieuwe wereld voor mij. Het schilderij van Mantegna was eenmalig in Den Haag te zien*. Op zoek naar een passende afbeelding voor deze kersttijd vond ik een ander schilderij, Avondmaal in Emaüs uit 1601 van de Italiaanse kunstschilder Caravaggio.Veel ouder dan het gedicht natuurlijk maar nog altijd actueel.
Gescheurde mouw
Net als Ecce Homo is het gebaseerd op het paasfeest. Niet echt iets voor kerstmis zou je denken. Maar ze passen beide – op hun eigen manier – goed bij het gedicht “Tafelgenoten”. Een ode aan gast-vrijheid. De bijbelse figuren op het schilderij van Caravaggio nodigen de kijker met open hand uit om aan tafel te komen. Er zit al een man uit het volk aan tafel. Kijk maar naar de scheur in zijn mouw. Hier geen woedende menigte die het uitschreeuwt van haat, zoals bij Mantegna. Het is een prachtig tafereel vol warmte en symboliek. De geschiedenis houdt ons vele spiegels voor.
Tafelgenoten
Al wie dit hoort: schrikt niet.
Peinst niet dat ik echt in ’t radiomachien
of in uw woonst verborgen zit – hier klinkt
uw eigen onbekende stem van ether.
Modern-kekke mens, komt toch aan tafel
laat ons een kleine geschiedenis eten.
Hangt eerst uw zelfbeeld in de gang.
Legt goede smaak op de bestemde plank.
Veegt voeten, handen, eigenschappen.
Trekt uw beroep uit. Laat u zich gaan.
Staat u mij toe de laatste dromen
en vaste lastjes van u af te slaan.
Ik moet u, als in vroeger dagen
vragen het ras voorzichtig los te pellen.
Afkomst verwijderen, kleur ontkennen.
Wandelt nu rond, geheel doorschijnend
door alle lege kamers van het lijf.
Doden gelijk. En o ja: zeg jij tegen mij.
We zijn nu bijna zonder opsmuk.
Ontkleed je. Ga tot op de huid.
Kijken we samen naar je buik, je rug
tien vingers, één navel, het vet in je zij
alle botten, wervels en kiezen verzameld
alle trilharen aan tafel. Dat ben jij.
En in deze schaamte zijn wij vrij.
Ik proost vandaag op onze naaktheid
in de hoop dat niemand ooit
het werelddeel in je ontdekt
je longen bezet, opvult met honger
en zijn geloof in je plant als een schoffel.
Zet je schrap tegen mij. Alleen hier
in weerloosheid zijn wij vrij.
Ramsey Nasr, dichter des vaderlands 2009-2013
ter gelegenheid van Bevrijdingsdag 2012
.
* Ecce Homo ofwel “Zie, de mens”. Was tijdelijk te zien in Galerij Prins Willem V, Den Haag. Geschilderd door de Italiaanse hofschilder Andrea Mategna (1431-1506) . De christus figuur wordt, kort voor zijn kruisiging , omringd door enkele vijanden. Zij vertegenwoordigen het volk dat schreeuwde om hem te laten doden.